Ég var búinn að banna mér að skrifa meira um Austurgluggann á þessa síðu af þeirri ástæðu að það verður alltaf hægt að túlka það sem biturt raus – sérstaklega ef maður ætlar að vera gagnrýninn á það sem er gerast þar. Ég stenst hins vegar ekki mátið eftir að hafa lesið nýjasta tölublað Austurgluggans. Kannski þykir mér bara meira vænt um blaðið en ég hef hingað til látið uppi og mér er ekki sama hvernig farið er með það.

En örstuttan formála fyrst. Þegar ég byrjaði á Austurglugganum vorið 2003 settum við Helgi Seljan (stjörnu)blaðamaður þá reglu að birta aldrei hráar fréttatilkynningar frá stofnunum, einstaklingum og yfirvöldum. Auðvitað var ekki meiningin að henda þeim rakleitt í ruslið en til þess að þær fengju birtingu í blaðinu þá urðu fingraför blaðamanna að sjást skýrt og greinilega. Ég á ekki við að ætlunin hafi verið að falsa þær heldur bæta einhverju við þær eða finna einhvern annan flöt á málinu en nákvæmlega þann sem höfundur fréttatilkynningarinnar vildi að kæmi fram – eða eins og við sögðum stundum: Við ætluðum alltaf að hafa hagsmuni “litla mannsins” að leiðarljósi.

Þetta er auðvitað engin ný blaðamennska. Þetta er eingöngu sú hugmyndafræði sem stýrir eða á að stýra störfum blaðamanna sem vinna á frjálsum fjölmiðlum. Blaðamaðurinn á fyrst og síðast að gæta hagsmuna lesenda sinna en ekki fyrirtækja útí bæ.

Það þarf varla að taka fram að við stóðum okkur ekki meira en svona þokkalega vel í þessu. Alltof oft tókum við fréttatilkynningar (sérstaklega ef þær eru tengdust menningu eða íþróttum) og breyttum í mesta lagi fyrirsögnum og bættum kannski við millifyrirsögnum hér og þar. En engin rýni á innihaldið fór fram. Við höfðum hreinlega ekki tíma né nennu til að velta okkur upp úr því hvort einhverjar myndlistarsýningar á Austurlandi hefðu sérstaka þýðingu fyrir menningarlíf í fjórðungnum (Ég man reyndar að einu sinni skrifaði Helgi Seljan dóm um rokkveislu Brján þar sem tekin var fyrir ensk rokkmússík. Helgi gagnrýndi þar ýmislegt m.a. að efnistökin hefðu verið svo óljós að áhorfendur gátu ekki með nokkrum hætti skilið um hvað sjóvið snerist. Brjánmenn voru ekki hrifnir af skrifum Helga en eftir því sem ég best veit hafa allir Brjánmenn viðurkennt að þessi veisla var hallærisleg og blátt áfram leiðinleg).

En þó maður segi sjálfur frá þá reyndum við alltaf að fylla útsíður og fréttasíður með einhverju gúmmulaði sem við framleiddum sjálfir. Ef við nenntum ekki að finna einhvern nýjan vinkil á fréttatilkynningu þá var hún stytt og sett í eindálk.

Einhvern tímann áður en ég hætti, sennilega bara fyrir þremur vikum eða svo, þá renndi ég yfir Austurgluggann þau tvö ár sem ég var ritstjóri og það kom mér skemmtilega á óvart hvað okkur gekk í raun vel að gera þetta því með fullri virðingu fyrir Austurlandi þá gerist ekkert ofboðslega margt fréttnæmt þarna – sem betur fer eiginlega. Ég ætla ekki að eigna sjálfum mér nema brot af þessu því í þessi tvö ár var ég með stórkostlega blaðamenn sem voru ekki síður uppfinningamenn en blaðamenn. Ég segi uppfinningamenn af því að þeim tókst nánast í hverri viku að gera skemmtilegar fréttir úr litlu sem engu. Nefni sem dæmi frétt sem Helgi skrifaði um skógræktarstjórann á Austurlandi sem var ósáttur við feita kjetið í kaupfélaginu og svo er í sérstöku uppáhaldi hjá mér frétt sem Björgvin Valur skrifaði um flótta fallega og fræga fólksins úr Fjarðabyggð. Tilefnið var flutningur forstjóra Alcoa til Egilsstaða og þá vildi Glúmur Baldvinsson upplýsingafulltrúi frekar búa í þriðja heiminum heldur en í Fjarðabyggð. Svona uppslættir hafa kannski ekkert sérstakt fréttagildi en eru óneitanlega skemmtilegar sögur að austan.

En þá að Austurglugganum í dag. Ég ætla ekki að hafa neina skoðun á því hvort blaðið sé skemmtilegt eða leiðinlegt enda er það smekksatriði. Að vísu fannst mér drepfyndið að því hafi verið slegið upp á forsíðu að hafnar væru tannréttingar á Egilsstöðum. Það að þetta sé forsíðufrétt vikunnar hlýtur að þýða að undanfarna áratugi hafi Héraðsmenn þurft að nærast í gegnum plaströr vegna lélegrar tannheilsu án þess að maður vissi neitt um það. En þetta er útúrsnúningur. Ég hef meiri áhyggjur af öðrum hlutum.

Það er greinilegt að nýju ritstjórnarkrúi er ætlað að hverfa eins langt frá stefnu þeirrar ritstjórnar sem ég tilheyrði og var í forsvari fyrir því hráar fréttatilkynningar fá veglegt pláss í blaðinu og það er engu líkara en að maður sé að lesa kynningarbækling um Austurland, útgefin af Markaðsstofunni og skrifaður af starfsmönnum Athygli.

Í besta falli eru blaðamennirnir bara latir og nenna ekki að hugsa sjálfstætt en í versta falli er þetta meðvituð stefna sem á að þjóna þeim tilgangi að laða að auglýsendur til blaðsins. Það var nefnilega stundum sagt við mig að við værum að fæla í burtu auglýsendur með okkar “neikvæðu” fréttastefnu en ég man að vísu aðeins eftir einu dæmi svona í svipinn þar sem einhver neitaði að auglýsa vegna ritstjórnarstefnu blaðsins. Kannski eru fleiri dæmi en þá man ég ekki eftir þeim. Og svona áður en ég gleymi. Það var Hekla sem neitaði að auglýsa hjá okkur.

En gefum okkur að nýja stefnan sé til þess ætluð að ná í auglýsendur sem er auðvitað svo mikil og þvæla að maður trúir því varla að menn sem taka sig alvarlega skuli hugsa svona. Í fyrsta lagi mun blaðið tapa lesendum því auðvitað nennir enginn að lesa tuttugu fréttatilkynningar í hverri viku. Það getur vel verið að sumum finnist blaðið ferskt núna eftir alla neikvæðnina í mér og vinum mínum undanfarin tvö ár en ég hef enga trú á því að fólk nenni að lesa auglýsingar í formi fréttatilkynninga í hverri viku . Og minni lestur þýðir auðvitað bara eitt: Færri auglýsendur.

Í öðru lagi ber enginn virðingu fyrir svona blaði. Ég er ekki að segja að Austurglugginn hafi verið að springa úr virðulegheitum í mínum meðförum en hvað sem hver segir þá tókum við virkan þátt í umræðunni fyrir austan bæði í fréttaskrifum og pistlaskrifum. Blað sem birtir bara hráar fréttatilkynningar á enga virðingu skilið. Það er bara það sem það er: Auglýsingabæklingur.

…

Þessi skrif eru farinn að hjóma grunsamlega lík einhvers konar uppgjöri sem var alls ekki ætlunin að færa í skrif en svona gerist þegar maður er á bókasafninu og nennir ekki að læra.

En kannski er líka allt í lagi að gera upp hlutina. Maður lagði sig allan fram í tvö ár um að gera blað sem menn gátu í raun og veru sagt að væri frjálst og óháð og svo koma einhverjir snillingar eins og Siggi Aðalsteins (sem er reyndar fínasti kall þó það sé tæplega hægt að taka hann alvarlega sem blaðamann) og eyðileggja það á einum mánuði.

Menn geta sagt að það hafi verið vinstri slagsíða á blaðinu en það var eingöngu vegna þess að blaðamennirnir mínir og ég erum annað hvort eða bæði anarkistar eða sósíalistar. Gagnrýnendur okkar gleymdu því hins vegar að þeim var frjálst að skrifa í blaðið líka og mikið hefði Austurglugginn orðið skemmtilegur ef menn eins og Hrafnkell A. Jónsson hefðu nennt að skrifa í blaðið og sleppt því að fara í fýlu af einhverjum óskiljanlegum ástæðum.

Ný ritstjórn ætlar ekki að láta hanka sig á þessu og það er yfirlýst stefna nýja ritstjórans að hvorki hann né blaðamenn skrifi pistla í blaðið. Svona ætlar hann að tryggja sjálfstæði Austurgluggans sem er náttúrulega rugl. Blaðamenn komast einfaldlega ekki hjá því enda þurfa þeir að velja sér efni til að skrifa um í hverri viku. valið sjálft er gildishlaðið því ákveði ný ristjórn að fjalla um eitt efni en ekki um annað er þegar búið að mynda sér skoðun. En kannski ætlar nýi ristjórinn að koma sér undan þessu vandamáli með því að birta hráar fréttatilkynningar. Þá þarf hann ekki einu sinni að ritstýra blaðinu. Því verður bara stýrt af einhverju liði útí bæ.

Ég hótaði því einhvérn tímann að skrifa meira um Ameríkutúrinn á þessa síðu og það er nákvæmlega það sem ég ætla að gera núna. Ég ætla rifja upp kvöldið sem við Sas áttum með mannræningjanum ljúfa Pete Rose og nýaldarspekingnum Nened. Að sjálfsögðu vissum við ekki að Pete væri mannræningi þegar við hittum hann – sem betur fer því þá hefðum við aldrei kynnst þessari hlið amerísku þjóðarsálarinnar ef hún er þ.e.a.s. til.

Við hittum þetta fólk á um tíu leytið á mánudagskvöldi á hótelbar í smábænum Point Arena rétt norðan við San Fransisco. Við höfðum tekið því rólega dagana á undan en ætluðum núna að drífa okkur til Oregon helst á einum degi. Við nenntum því hins vegar ekki og stoppuðum í þessum bæ um leið við sáum veitingastað sem seldi mexíkóskan mat – allt organic vitaskuld. Náunginn á módelinu var greinilega skakkur þegar við tékkuðum okkur inn og sagði “úlala” þegar hann fann loksins lyklana að herberginu okkar. Hann var ekki eini maðurinn sem reykti gras í bænum því Pete sagði mér seinna að Point Arena væri “The capitol city of a country called Marijuana.” Hann sagði líka að íbúar bæjarins væru flestir gamlir hippar og lið sem flúði herskyldu á sjöunda áratuginum. “The hills are full of ’em,” sagði hann seinna um kvöldið og benti eitthvert útí loftið.

Hvað um það. Náunginn á módelinu seldi okkur tvær kippur af bjór og sýndi okkur síðan herbergið sem var eins og öll svefnherbergin í þessari ferð: Stórt rúm, sjónvarp og kaffivél sem mallaði ágætis instantkaffi. Þegar við höfðum klárað bjórinn ákváðum við að kíkja á ströndina og tékka á bar sem við vissum af þar. Það var mánudagskvöld og þegar við

Gunnar ritstjóri sat þögull á skrifstofu sinni. Klukkan var orðinn fjögur og það var föstudagur. Undir öllum venjulegum kringumstæðum átti hann að vera farinn heim til konu sinnar sem var vön að elda uppáhaldsréttin hans á föstudögum, svikin héra með kartöflusalati og sérlega sætri kartöflumús. Gerður kona hans var að mörgu leyti hin fullkomna húsmóðir og var Gunnari alltaf til handar hvernig sem á stóð. Þegar honum hefði gengið illa að skrifa kom hún honum alltaf til hjálpar og rifjaði upp möndruna um að flestir rithöfundar skrifuðu sín bestu verk eftir fertugt og tók síðan nafna hans Gunnarsson sem dæmi. Hann hafði sjálfur notað þessa möndru í nítján ár eða allt frá því að hann ákvað að gerast rithöfundur.

Hann var einn á skrifstofunni en Erna framkvæmdastjóri hafði farið um tvöleytið af því að henni var “illt í maganum”. Erna var margt en fyrst og fremst var hún sjúklingur og hafði á þeim fimmtán árum sem þau höfðu unnið saman fengið flesta sjúkdóma sem heimilislæknirinn kunni að greina. Fyrstu árin hafði Gunnar látið þetta fara í taugarnar á sér, honum fannst þetta vera hegðun sem sæmdi ekki landsbyggðarkonu, en svo smám saman hætti hann að pæla í þessu því þetta truflaði einbeitinguna hans.

Hann stóð upp og fór fram í eldhús og lagaði rótsterkt kaffi og settist svo aftur við tölvuna sína og fór á netið. Hann kíkti inn á Rithringinn til að sjá hvort einhvern hefði kommentað á nýjustu smásöguna sína sem hét Vindurinn og var í raun nokkurs konar vinjetta, óður til lífsins úti á landi eins og reyndar flestar sögurnar hans.

Enginn hafði gert athugasemd við söguna þó hún hefði verið þar fimm vikur fyrir utan einhvern Viktor sem hrósaði honum fyrir góða stafsetningu. Það lifnaði aðeins yfir honum en þetta var sossum ekki í fyrsta skipti sem honum var hrósað fyrir góða stafsetningu. Í grunnskóla hafði hann aldrei fengið minna en níu í íslensku og fékk við útskrift í menntaskóla sérstaka viðurkenningu fyrir góðan námsárangur í íslensku, gott ef það var ekki orðað svo að hann væri “einstaklega næmur á hrynjanda og vald hinnar íslensku tungu” og kennarinn hans hafði sagt við hann í lokahófinu að hann væri “meiriháttar stílisti”. Viðurkenningin hékk á veggnum fyrir framan hann ásamt öðru sem honum þ´tto meira að segja enn vænna um en það var viðurkenningarskjal frá sveitarfélaginu. Hann, sem ritstjóri og ábyrgðarmaður Lundans, héraðsfréttablaðs Lundavíkur, hafði í sumar, nánar tiltekið á sjómannadaginn, fengið samfélagsverðlaun frá sveitarfélaginu fyrir “jákvæðan fréttaflutning af landsbyggðinni á erfiðum tímum” eins og stóð á plöggunum.

Í ræðunni sem bæjarstjórinn hélt sagði hann um Gunnar að hvert sveitarfélag hefði þörf fyrir menn eins og hann sem bentu á hið fallega í umhverfinu þegar æsifréttablöðin fyrir sunnan veltu sér upp fólksfækkun og uppsögunum í frystihúsum. Gunnar hefði verið óþreytandi með jákvæðum og uppbyggilegum fréttaflutningi í þau fimmtán ár sem hann hefði gegnnt starfi ritstjórans. Gunnar tók auðvitað íslensk mál háalvarlega og í eina skiptið sem hann tók sér veikindafrí hjá Lundanum í eina viku var þegar hann skrifaði sögnina að tína, s.b. að tína ber, með ufsiloni þ.e. að týna. Blaðið kom út vikulega á hverjum fimmtudagsmorgni og um hádegið þegar Gunnar var að fara í mat hringdi kona úr frystihúsinu og benti honum á þetta. Gunnar mótmælti þessu vitanlega og benti konunni vinsamlegast á að hann hefði nú fengið viðurkenningu í menntaskóla fyrir íslensku þannig að hann vissi nú líklega betur um þessi mál. Konan baðst afsökunar en um leið og Gunnar hafði lagt á fletti hann upp í orðabók menningarsjóðs og sá að hún hefði haft rétt fyrir sér. Sem fyrr segir var Gunnar frá í viku en þegar hann kom aftur tókst honum að sannfæra framkvæmdastjórann um að ráða prófarkalesara, ekki einn heldur tvo.

“Ég treysti mér auðvitað fullkomlega til að gera þetta sjálfur en stundum getur stressið ruglað mann í ríminu,” sagði hann við Ernu á sínum tíma sem samþykkti allt. Og síðan hafði ekki sést ein villa í blaðinu, hvorki málfars né stafsetningar.

En víman yfir hrósinu á Rithringnum var fljót að renna af honum og hann slökkti á tölvunni. Hann setti lappir upp á borð og drakk kaffið í rólegheitunum. Hann vissi auðvitað hvað var að trufla hann. Það lá alveg ljóst fyrir.

Alveg frá því að hann frétti að Jóhann Helgason væri kominn með konu, og það meira segja af erlendu bergi brotnu, hafði skáldsagan hans smám saman að koðnað niður. Hann hafði ekki skrifað neitt í sex mánuði. Hann þoldi ekki tilhugsunina um að Jóhann, fyrirmynd aðalsöguhetjunnar, var ekki lengur sá sem hann var. Jóhann var ekki lengur Herbert, einbúi og trillukarl austur á fjörðum sem barðist við höfuðskepnurnar upp á líf og dauða á hverjum degi. Hann var eitthvað annað. Eitthvað sem Herbert átti ekki að vera. Herbert át soðningu á hverjum degi með hamsatólgi og lýsi en ekki einhverja suðurevrópska “rétti”. Þó Gunnar æti suðurevrópska rétti á hverjum fimmtudegi (Gerða hafði sérstaka dagskrá yfir máltíðir vikunnar t.d. svikin héra á föstudögum og grískt salat á fimmtudögum) þá var það allt annað. Hann mátti borða suðurevrópska rétti enda varheimsborgari þó hann hefði reyndar ekki farið til útlanda síðan hann fór í kórferðina til Skotlands fyrir þremur árum síðan. En Gunnar áleit heimsborgarann vera hugarástand sem hefði ekkert með það að gera hversu oft og lengi menn hefðu verið í útlöndum.

Og Jóhann var enginn andskotans heimsborgari þó hann héldi það sjálfur núna. Jóhann var í eðli sínu Herbert. Maður náttúrunnar. Maður sem myndi frekar borða afbeitu en ólívu. Jóhann var maður sem þrátt fyrir að róa í hvaða veðri sem er, og sýna þar með aðdáunarvert hugrekki, myndi aldrei láta sjá sig með konu. Allra síst fallegri, dökkhærðri og brúneygðri konu sem hét útlensku nafni! Jóhann var sönn austfirsk hetja og umfram allt söguhetjan Herbert í stórbrotnum epískum þríleik sem Gunnar var hálfnaður með og meira segja komin með nafn á!

Gunnar vissi vel að áhyggjur hans stöfuðu ekki einungis af því að líf Jóhanns hefði tekið nýja stefnu. Hann hafði líka áhyggjur af þeim hugmyndum sem höfðu verið að gerjast í kollinum á honum og miðuðu að því að koma Jóhanni aftur á “beinu brautina”. Í aðra röndina fannst honum viðurstyggilegt að hann, Gunnar Jónsson, væri að velta því fyrir sér að eyðileggja hjónaband manns sem vafalítið hafði látið sig dreyma um konu og fjölskyldulíf í mörg ár – eins og söguhetjan Herbert.

Hann fór í svarta frakkann sinn og yfirgaf skrifstofuna. Efinn var að gera hann að kvíðasjúklingi.

Antonis

Ég fékk tölvupóst frá gömlum vini í gær. Hann heitir Antonis Foukarakis og ég kynntist honum úti í Leicester snemma árs 2001. Ég hafði ekki heyrt í honum í rúm þrjú ár, eða frá því að ég hitti hann í Aþenu í maí 2003. Þetta var svosem ekkert merkilegt bréf í þeim skilningi að það var ekkert mikið, ef nokkuð, að frétta af honum. Hann var enn að vinna í doktorsritgerðinni sem hann hafði verið að vinna í í þrjú ár þegar við kynntumst. “Its make it or break it,” skrifaði hann og ég hugsa að síðari kosturinn verði fyrir valinu ef ég þekki þennan gamla vin minn rétt. Ég er ekkert að slengja þessu fram í einhverju kæruleysi. Það eru ástæður fyrir þessari skoðun:

Í fyrsta lagi var hann nefnilega eins og landi sinn, hann Sókrates, bestur í samræðum, hann var bestur á kaffihúsi. Hann var í essinu sínu þegar hann vafði sígarettur og drakk rótsterkt grískt kaffi. Ég man að hann var lengi að vefja sér sígarettur, stundum allt uppí fimm mínútur, en þær voru svo vel vafðar að enginn maskína hefði nokkurn tímann geta gert betur. “Geturðu vafið eina handa mér,” bað maður þegar hann var búinn að vefja handa sjálfum sér, svona í og með að grínast, en Antonis skildi ekki svona nastí og tilgangslaust grín og vafði síðan handa manni eina sígarettu á meðan hann útlistaði í smáatriðum hvenær og hvers vegna Woody Allen missti mojoið.

Hann tók sem sagt allt alvarlega. Alltof alvarlega.

Í öðru lagi: Ef Antonis gat valið á milli þess að gefa manni löngu eða stuttu útgáfuna á einhverju álitamáli sem hann hafði skoðun á valdi hann alltaf löngu og flóknu útgáfuna, sem var full af meðvituðum mótsögnum og sub-álitamálum.

Doktorsritgerð gæti hann því aldrei skrifað því slíkt form væri of knappt fyrir hann.

…

Hefði ég ekki byrjað með meðleigjanda Antonisar hefði aldrei kynnst honum utan kennslustofunnar. Í kennslustofunni var Antonis yfirvegaður akademíkus og einn af þeim fáu sem kom með athugasemdir eða spurningar sem skiptu einhverju máli. Og það sem meira var: Hann vissi ekki svörin fyrirfram. Hann spurði af því að hann var raunverulega forvitinn sem er einkenni á greindu fólki. Þegar Antonis talaði, talaði hann hægt og bar fram hvert einasta orð þannig að það átti ekki að vera hægt að misskilja hann. Hann var maður rökræðunnar og fílaði Habermas í botn.

Hann vaknaði yfirleitt aldrei fyrr en um hádegi. Ég heyrði þegar hann vaknaði, ég heyrði þegar hann dró lappirnar eftir teppinu inn á klósett. Þar sat hann oft í dágóða stund. Ég spurði hann auðvitað aldrei að því en mér finnst líklegt að hann hafi lesið dagblöðin (var áskrifandi af The Guardian). Þegar hann kom niður í stofu kastaði hann kveðju til manns – ekki glaður, ekki morgunfúll, bara í einhverju minnibilsástandi sem varði þangað til hann skrapp út um tvöleytið í körfubolta – þjóðaríþrótt Grikkja. Hann spilaði einn enda þoldi hann ekki Grikki. “Þetta eru bara ónytjungar og letingjar,” sagði hann. Einu sinni fór hann að lyfta með mér en fannst það undarleg reynsla: “Skrýtið hvernig Norður-Evrópubúar stunda líkamsrækt. Það er eins og þið séuð að refsa ykkur? Er þetta siðfræði mótmælendatrúarinnar?”

Antonis var kannski ekki þunglyndur en hann var þjakaður af einsemd – hann var einmana. Kærastan hans til margra ára varð eftir í Aþenu þegar hann yfirgaf Grikkland og ári áður en ég kynntist Antonis hafði hún slitið sambandinu. Antonis var ekki enn búinn að jafna sig enda hafði hann ekki um neitt annað að hugsa. Ekki hugsaði hann um doktorsnámið. Það var víst.

Einmanaleikinn sem hrjáði Antonis kom fram í gengdarlausri söfnunaráráttu. Hann safnaði allskyns hlutum, ljósmyndum úr dagblöðum, geisladiskum, tölvuleikjum en safnið sem hann var stoltastur af var VHS-safnið sem þakti alla veggi stofunnar og fyllti svefnherbergið hans. Hann var áskrifandi af einhverri kvikmyndastöð og á hverjum degi tók hann upp að minnsta kosti eina mynd. Þetta voru flest allt myndir eftir leikstjóra sem ég kannaðist ekki við en ég man að Woody Allen og Jim Jarmusch voru í sérstöku uppáhaldi. Þið hefðuð allavega ekki fundið neinar myndir eftir George Lucas í safninu.

En ég sá hann hins vegar mjög sjaldan horfa á þessari myndir. Hann horfði bara á spólurnar sjálfar og horfði á safnið stækka. Þetta var býsna dapurlegt svona eftir á að hyggja.

…

Nú. Svo að þið fáið réttari mynd af vini mínir verður eiginlega að koma fram hér að einsemd og vanlíðan vinar míns stafaði ekki einungis af ástarsorg. Vandamál vinar míns voru af öðru tagi líka.

Ástæðan fyrir því að Antonis ákvað að yfirgefa kærustu sína í Aþenu var opinberlega sú að hann ætlaði að sækja sér menntun. En undir niðri var önnur ástæða. Hann var að flýja herskyldu. Námið hafði veitt honum undanþágu í nokkur ár en skrifstofa hersins var þegar byrjuð að plaga hann og spyrja hvenær hann kæmi heim og hvort hann gæti byrjað þá um sumarið.

Antonis sá fyrir sér að hann yrði lagður í einelti í hernum. “Ég veit alveg hvernig týpur þetta eru sem eru í þessu,” sagði hann einu sinni við mig. “Þetta eru strákar eins og eru með okkur í bekk, rugludallar sem hafa gaman af að skjóta úr byssu. Þessi vist verður algert helvíti fyrir náunga eins og mig.”

Ótti Antonisar við herinn átti eftir að draga hann út í miklu meiri vandræði síðar. Þegar ég hitti hann í Aþenu í maí 2003 var hann nýbúinn að gefast upp og hafði gefið sig fram við heryfirvöld nokkrum dögum fyrr: “Herinn var byrjaður að leita að mér og ég hefði ég ekki gefið mig fram núna hefði ég getað átt fangelsisvist yfir höfði mér,” sagði vinur minn þar sem við sátum á rándýru kaffihúsi neðan við Akrópólíshæð (“Dæmigert fyrir túrista að velja svona stað,” sagði hann hálf svekktur útí mig þó við værum að hittast í fyrsta sinn í tvö ár). “Pabbi laumaði mér inn á krappameinsdeildina sem hann vinnur á og með þetta lið í kringum mig emjandi af sársauka sá ég að ég yrði taka á þessu. Annað hvort færi ég í herinn eða gerði mér upp samkynhneigð. Seinni kosturinn kom ekki til greina. Ég geri foreldrum mínum það ekki.”

Seinna frétti ég frá vinkonu hans að á þessum tveimur árum í hernum hefði Antonis haft umsjón með litlu bókasafni í lítilli herstöð á Krít. Honum leið vel í fyrsta sinn í mörg ár.

…

En þó ég segi sjálfur frá reyndist ég vera betri en enginn fyrir Antonis. Ég varð einhvers konar útgönguleið fyrir hann því í gegnum mig kynntist hann fólkinu sem ég leigði með og ótrúlegt en satt voru ekki allir Grikkir hálfvitar. Þarna kynntist hann meðal annars Evu Fotiadi, stelpu frá Aþenu, sem bjó í sama stigagangi og ég. Eva varð fljótlega nýtt áhyggjuefni fyrir vin minn. Eiginlega varð hún þráhyggja og dró fram breyskleika vinar míns í sinni ýktustu mynd.

En fyrst nokkur orð um Evu. Antonis valdi hana ekki af neinu handahófi.

…

Þegar ég hitti

En Antonis var raunverulega ánægður að kynnast mér held ég. Ekki endilega af því að ég væri svona gefandi og skemmtilegur félagsskapur heldur sá hann í mér útgönguleið. Hann sá fyrir sér að í gegnum mig gæti hann kynnst fólkinu, ekki síst stelpunum, sem ég bjó með.

Þegar ég var í Leicester tók ég hlutverk Íslendingsins mjög alvarlega. Ef það þurfti einhver í partíinu að gera sig að fífli tók ég það að mér umhugsunarlaust. Þetta gerði ég á úthugsaðan hátt. Ég vissi að mér myndi ganga vel í náminu (ég var í stuði til að læra í Englandi) en sigurinn yrði enn sætari ef meðnemendur mínir héldu að ég hefði nákvæmlega ekkert fyrir þessu. Ég vann því hörðum höndum að því að byggja upp ímynd hins akademíska villimanns.

Draumalandið

Lét loksins verða af því að kaupa Draumalandið hans Andra. “Þetta er merkileg bók,” sagði konan í Office 1 þegar ég lagði bókina á afgreiðsluborðið. “Ertu búin að lesa hana?” spurði ég. “Ójá,” sagði hún og horfði á mig hálf undrandi. “Hei fífl, auðvitað er ég búin að lesa hana,” var hún sennilega að hugsa.

Ég las fyrstu hundrað og fimmtíu blaðsíðurnar á tveimur klukkutímum. Ég hef ekki rifið bók í mig af jafn mikilli áfergju í mörg ár. Ég veit ekkert hvort þetta er meistaraverk en mikið djöfulli er hún vel skrifuð og mikið djöfulli er þetta klár rithöfundur. Hann jaðrar við að vera of snjall og vittí og maður má passa sig á að nota það ekki gegn honum. Þetta er skyldulesning fyrir alla Íslendinga eins og Vigga Pres segir á forsíðukvótinu.

Fyrir vin minn Jack (Daniels)

Það er ekki gott að segja hvenær ég kynntist þungarokki fyrst. Ég á margar sögur af mínum fyrstu kynnum en þær breytast því oftar sem ég segi þær. Stundum velti ég því fyrir mér hvort ég komist að einhverri niðurstöðu og hef stundum haldið að eftir því sem ég eltist og þroskaðist að myndi ég smám saman detta niður á einhverja eina sögu sem yrði svona offisjal útgáfa af kynnum Jóns Knúts Ásmundssonar af þungarokki, sérstaklega amerísku þungarokki frá svona 1983 til 1990. En þetta hefur ekki gerst. Sagan verður bara flóknari og óskýrari eftir því sem ég eldist.

Ég ræði þessa hluti stundum við útgefanda minn og byrja þá yfirleitt einhvern veginn svona: “Ég man þetta eins og þetta hefði gerst í gær…” og svo koma ýmist sögur af opnunardegi Tónspil eða þegar ég sá Dadda vin minn fyrst eða þegar ég og Keli sátum fyrir framan útvarpið í herbergi Halldórs bróður og hlustuðum á Bárujárn í umsjón Sigurðar Sverrissonar klukkan tíu á fimmtudagskvöldum. Eða þegar ég stal fimm hundruð krónum úr veskinu hennar mömmu til að kaupa Come out and play með Twisted Sister. Allar þessar sögur eru sannar en engin þeirra hefur nein yfirráð yfir hinum. Þær eru allar jafnsannar. En án þess að þær séu sagðar mun enginn nokkurn tímann skilja hvers vegna hljómsveitin Langi Keli og Stubbarnir var stofnuð sumarið 1989. Af hverju ákváðu fjórtán ára strákar frá krummaskuði á austurströnd Íslands, synir trillukarla, að stofna glamrokkhljómsveit?

En það er ekki nóg að segja þessar sögur. Þetta eru svo margar sögur að mig verkjar í höfuðið og ég fæ niðurgang í hvert sinn sem ég hugsa um að skrifa þær niður.

Og þetta eru svo margar sögur að ég veit ekki hvar ég á að byrja.

…

Um daginn fór ég til Norðfjarðar. Aðallega fór ég af því að foreldrar mínir vildu hitta kærustuna mína en ég vildi líka sýna henni Norðfjörð. Því jafnvel þó ég sé fluttur frá Norðfirði og hafi ekki hugsað mér að flytja þá aftur (nema þá til að deyja) þá finnst mér alltaf jafn gaman að ganga um þorpið því ég á ekkert nema góðar minningar þaðan. Fyrir þá sem halda að þetta verði harmræn frásögn af því hvernig ég kvaldist í þorparaþorpinu og náði ekki að blómstra fyrr en ég fór til Reykjavíkur þá verð ég tilkynna nú strax í byrjun, svo þessi lesandi geti hætt að lesa, að svo er ekki. Þetta

XYZ

Sem og ég gerði ekki. En ég keypti mér líka græjur: Plötuspilara og geislaspilara frá Sony, magnara frá Nad og hátalara frá Dahli. Allt megastöff og sé vel með það farið þarf ég ekki að kaupa græjur framar.

Mér fannst important að kaupa mér plötuspilara. Ólíkt mörgum jafnöldrum mínum sem byrjuðu á að kaupa sér kassettur keypti ég alltaf plötur. Fyrst í Nesbæ (fyrsta platan mín var annað hvort Come Out and Play með Twisted Sister eða Fly on the Wall með AC/DC) og síðan í Tónspil til svona 1988-89 þegar geisladiskurinn kom.

Í nokkra daga hef ég verið að hlusta á vínyl og í gærkvöldi hlustuðum við bræður á nokkrar plötur m.a. á Another Side of Bob Dylan. Gömul og góð vínylplata sem ég eignaðist úr gömlum lager (sem geymdur er í bílskúr útí bæ!) fyrir stuttu. Er ekki frá því að ég hafi séð tár á hvarmi bróður míns þegar nálin hoppaði endurtekið á rispu í lok It ain’t me babe, síðasta lags A-hliðar. It ain’t me – kligg – It ain’t me – kligg – It ain’t me -kligg – O.s.frv. Við hlustuðum á þetta í tíu mínútur og ræddum gamlar minningar tengdar vínylplötum. Og það er nóg til af þeim. Þær myndu fylla heila bók.

Vínyllinn er á margan hátt fremri geislaplötunni. Ég á ekki við sánd því sama hvað ég hef reynt undanfarna daga heyri ég engan mun. Helst þá að diskurinn sé betri ef eitthvað er. Meira um það síðar.

Það er af annarri ástæðu sem vínyllinn rúlar. Þegar maður hlustar á vínyl hlustar maður á að minnsta kosti fimm lög í röð. Þetta gerist aldrei þegar maður hlustar á geilsadisk. Ástæðan er fjarstýringin. Það er rétt að koma dásamlegt gítarsóló þegar einhver grípur fjarstýringuna og skiptir um lag. Þetta er ekki hægt með vínyl. Það verður einhver að standa upp og actually gera eitthvað! Og því nennir enginn. Fólk situr og hlustar. Kynnist plötum frá byrjun til enda. Kynnist göllum þeirra og kostum. Þær eru eins og vinir manns í smábæ. Maður getur ekki látið þá róa.

LP – platan er ákveðið listform sem varð til um miðjan sjöunda áratuginn þegar menn eins og Brian Wilson og Bítlar gáfu út plötur eins og Pet Sounds og Rubber Soul. Þetta er almenn viska í poppfræðum. Hugsunin var sú að gera tíu til tólf laga plötu sem virkaði eins og heild. Áður fyrr gáfu menn út tíu laga plötu með tveimur góðum lögum og önnur átta voru bara til uppfyllingar. Nú átti hvert einasta lag að hafa tilgang og röð laga skipti öllu máli. Þannig skipti máli hvernig síðasta lag A-hliðar átti að vera enda var það síðasta lag fyrir hlé. Á geisladiski verða gamlar vínylplötur alltaf soldið undarlegar. Tökum sem dæmi fyrstu plötuna með Led Zep. A-hlið endar á Dazed and Confused. Lagið er svo rosalegt að það verður að fá að ljúka einhverju svo áhrif þess séu hámörkuð. Þegar laginu lauk horfði maður á vini sína og sagði “Vá” og “Djísús Kræst” og svo var opnaður annar bjór plötunni snúið við.

Á geisladiski er Dazed and Conufused bara lag númer fjögur (með tilkomu geislaplötunnar nennti maður ekki lengur að leggja nöfn laga á minnið) og lag númer fimm var hippalagið Your Time is Gonna Come en með fullri virðingu fyrir laginu dregur það máttinn tilfinnanlega úr D og C nema maður geri eins og sumir og prógrammeri geilsaspilarann þannig að hann hætti eftir lag fjögur. En. Hljóðið sem kemur þegar nálin fer að endimörkum, lyftist, fer til baka og leggst á sinn stað skiptir líka máli. Partur af vínylreynslunni. Maður náði oftast nær ekki andanum fyrr en þessu var lokið. Þetta var lognið á undan storminum þ.e. væri platan góð.

…

Samt er ég nú barn geilsaplötunnar. Þessi vínylminning er að hluta til sönn og að hlusta til fabríkeruð því vissulega hefur maður orðið fyrir áhrifum kvikmynda eins og High Fidelity þar sem snobbað er fyrir vínylnum.